Tíðindi
GLOYMD PLØGG OG ANNAÐ
Illustreret videnskab
Yrkingasavn: Vit skulu upp og avstað
Nýtt føroyskt
VÍSINDAVIKAN Í MIÐDEILD
SYNGIÐ VIÐ
Starv sum námsfrøðingur í Skúlanum á Fløtum
Olja er ikki bara olja!
Flest øll munnu vit vita, at olja ikki bara er olja. Tað er avgjørdur munur á olju.
Matoljan, sum vit stroya yvir kipsini, áðrenn tey fara í ovnin, ella steikja fiskin í á pannuni, er slett ikki tað sama sum oljan, tangabilurin kemur við til oljufýrin. Als ikki sama olja, sum vit hita húsini við!
Og tó ...
Oljur eru fyrst og fremst settar saman av grundevnunum carbon (kol) og hydrogen sum hanga saman í “ketum”, og so er tað spurningurin, hvussu long ketan er, ella við øðrum orðum, hvussu nógv atom eru av hvørjum slag, sum meiri ella minni bestemmar, hvat slag av olju, talan er um.
T.d. er oljan, sum hevur 8 carbon atom og 18 hydrogen atom kend sum oktan. Hatta er meir ella minni tað sama sum bensinið, sum fer í bilin.
Hygg næstuferð tit eru á tangastøðini. Har stendur 95 oktan við grøna kranan!
Í royndini 9ndi Ferro (jarn) gjørdi fyri kortum skuldu næmingarnir “klippa” sundur paraffinolju, sum hevur nógv fleiri C og H atom enn oktan.
Gula oljan (nonan) varð stoytt í skálina og brend, sum bílætið vísir ...
... parturin, sum varð "kliptur" burturúr, kallast eten, og tað er ein gass.
Men brennir hon? - Trýst á leinkið og vita!
BergR
